1. Makale

ÖĞRETMENLERİN BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİNİ ÖĞRETİM SÜREÇLERİNE ENTEGRE EDEBİLMELERİNE YÖNELİK HİZMET İÇİ EĞİTİM KURS PROGRAMI ÖNERİSİ

Dr. Tunç Erdal AKDUR

Milli Eğitim Bakanlığı Eğitim Teknolojileri Genel Müdürlüğü


ÖZET

Bilişim teknolojisi araçlarının öğretim ortamlarında kullanılabilmesi için, öğretmenlerin bilişim teknolojisi araçlarını sınıf etkinliklerinde kullanmaları ve bilişim teknolojisi araçlarını düzenledikleri etkinliklerle bütünleştirmeleri gerekmektedir. Öğretmenlerin bilişim teknolojisi araçlarını öğretim süreçlerine entegre etmeleri için hizmet içi eğitim programları aracılığı ile bu konularda bilgi ve beceri sahibi olmaları sağlanmalıdır. Bu araştırmanın amacı; öğretmenlerin eğitim-öğretim süreçlerinde bilişim teknolojisi araçlarını etkin ve verimli kullanmalarını sağlayacak bir hizmet içi eğitim programının hazırlanmasıdır. Eğitim programı hazırlanırken uluslararası ve ulusal hizmet içi öğretmen eğitim programlarıyla ilgili çalışmaları içeren literatür taraması yapılmıştır. Bu araştırmanın sonucunda; eğitim programını hazırlayan araştırmacılar tarafından öğretmenlerin bilişim teknolojisi araçlarını derslerine entegre etmeleri için sahip olmaları gereken bilgi ve beceriler belirlenmiştir. Hazırlanan eğitim programı ile temel bilgisayar okuryazarlık bilgi ve becerisine sahip, elektronik ortamda ders programlarına ve öğrencilerin bireysel özelliklerine uygun etkinlikler oluşturabilen, oluşturduğu etkinlikleri öğrencileri ile eğitim ortamında uygulayabilen ve internet üzerinden meslektaşları ile paylaşabilen öğretmenlerin yetiştirilmesi hedeflenmektedir. Bilişim Teknolojileri formatör öğretmen programı 16 öğretim alanına sahip 180 saatlik bir hizmetiçi eğitim programıdır.

1. GİRİŞ

Bilişim teknolojisi araçlarının öğretim ortamlarında kullanılabilmesi için, öğretmenler bilişim teknolojisi araçlarını sınıf etkinliklerinde kullanabilmeli ve bilişim teknolojisi araçlarını düzenledikleri etkinliklerle bütünleştirebilmelidir. Öğretmenlerin bilişim teknolojilerini öğretim süreçlerine entegre edebilmeleri için bir hizmet içi eğitim programı hazırlanması ve öğretmenlerin bu program kapsamında eğitilmesi gereklidir.

Günümüzde öğretmenlerin bilişim teknolojisi araçlarını sınıf etkinliklerinde kullanmalarını sağlayacak eğitim programı; öğretmenlere bilgisayar okur yazarlığını ve bilgisayar tamiri ile ilgili teknik konuları öğreten “Bilgisayar Formatör Öğretmen Eğitim Programı”dır. Bu program 90’lı yıllardan beri MEB tarafından uygulanmaktadır. Ancak eğitim sürecinin dinamik yapısı, eğitim aracılığı ile öğretmenlere kazandırılmak istenen özelliklerin sıralandığı eğitim programlarının yapısının da dinamik olmasını gerektirmektedir. Sürekli gelişen ve değişen toplum yapısında hizmetiçi eğitim programlarının aynı yapıda kalması, yenilikleri yansıtmaktan uzak olması öğretmenlerin de bilgi ve iletişim teknolojilerinin eğitim sistemine entegre edilmesi konusunda çağın gerisinde kalmalarına neden olmaktadır. Bu nedenle Bilgisayar Formatör Öğretmen hizmetiçi eğitim programının da güncellenmesi gerekmektedir. Bu araştırmada önceki dönemlerde kullanılmış olan genellikle öğretmenlerin bilgi ve iletişim teknolojileri okuryazarlık bilgisini geliştirmeye yönelik olarak hazırlanmış “Bilgisayar Formatör Öğretmen Eğitimi Programı”nın güncelleştirilme çalışmaları anlatılmakta ve güncellenen eğitim programı yer almaktadır.

2. AMAÇ

Bu araştırmanın amacı; öğretmenlerin eğitim-öğretim sürecinde bilişim teknolojisi araçlarını etkin ve verimli kullanmalarını sağlayacak bir hizmet içi eğitim programını hazırlamaktır. Bu program aracılığıyla öğretmenlerin, bilişim teknolojisi araçlarını öğretim ortamlarında kullanabilmeleri ve bilişim teknolojisi araçlarını düzenledikleri etkinliklerle bütünleştirmeleri hedeflenmektedir.

3. YÖNTEM

Program hazırlanırken uluslararası ve ulusal düzeydeki hizmet içi öğretmen eğitim programlarıyla ilgili literatür taraması yapılmıştır. Literatür taraması aşamasında yurtiçi ve yurtdışındaki yayınlarda öğretmenlerin bilişim teknolojisi araçlarını öğretim sürecine entegre etmeleri için gereken bilgi, beceri ve tutumlarla ilgili deneyimler, öneriler ve uygulamalar imcelenmiştir. Literatür taramasında elde edilen bilgiler temel alınarak, Bilişim Teknolojileri Formatör Öğretmen eğitim programı hazırlama çalışmalarına başlanmıştır. Hazırlanan programda öğrenme alanları belirlenirken büyük ölçüde gereklilikçi (essentialist) bir eğitim programı yaklaşımı kullanılmıştır. Programı hazırlayan araştırmacılar kendi ön bilgi ve deneyimlerini de yansıtarak öğretmenlerin bilişim teknolojisi araçlarını derslerine entegre etmeleri için sahip olmaları gereken bilgi ve becerileri oluşturmuşlardır. Ayrıca eğitim program hazırlanırken öğretmenlerin programda belirlenen kazanımlara ulaşabilmeleri için kullanılacak öğretim stratejileri ve öğrenme deneyimleri mümkün olan her durumda yapılandırıcı öğrenme yaklaşımıyla yönlendirilmiş, öğrenme ortamlarının ve öğretim stratejilerinin de “yapılandırmacı yaklaşımı” olabildiğince yansıtması sağlanmaya çalışılmıştır.

4. BULGULAR

Literatür taraması sonucunda bilişim teknolojileriyle ilgili yurtdışında kullanılan hizmetiçi öğretmen eğitim programları incelendiğinde; temel bilgisayar okuryazarlık bilgi ve becerisine sahip, elektronik ortamda ders programlarına ve öğrencilerin bireysel özelliklerine uygun etkinlikler oluşturabilen, oluşturduğu etkinlikleri öğrencileri ile eğitim ortamında uygulayabilen ve internet üzerinden meslektaşları ile paylaşabilen öğretmenlerin yetiştirilmesinin hedeflendiği gözlenmektedir. Yurtdışındaki hizmetiçi öğretim programlarında ofis yazılımlarının yanı sıra öğretmenlerin kendi başlarına öğretim materyalleri geliştirebilecekleri resim işleme, animasyon hazırlama, video/ses işleme, masaüstü yayıncılık, web sayfası hazırlama yazılımlarının da eğitimde kullanım yöntemleri öğretilmektedir. Bunun yanı sıra bu programlar internet üzerinden iletişim, bilişim teknolojisi araçlarının ders alanlarına uygulanması ve BT kullanımında sosyal ve etik konuları da içermektedir.

5. SONUÇ

Bu çalışmanın sonucunda temel bilgisayar okuryazarlık bilgi ve becerisine sahip, elektronik ortamda ders programlarına ve öğrencilerin bireysel özelliklerine uygun etkinlikler oluşturabilen, oluşturduğu etkinlikleri öğrencileri ile eğitim ortamında uygulayabilen ve internet üzerinden meslektaşları ile paylaşabilen öğretmenlerinin yetiştirilmesini hedefleyen “Bilişim Teknolojileri Formatör Öğretmen hizmetiçi eğitim programı” hazırlanmıştır.
Bu eğitim programı ile öğretmenlerin bilişim teknolojisi araçları yardımı ile kendi dersleriyle ilgili eğitim materyalleri hazırlamaları ve kendi okullarındaki ya da çevrelerindeki öğretmenlerin derslere yönelik eğitim materyalleri hazırlamalarında ve hazırladıkları bu ürünleri meslektaşları ile paylaşmalarında, onlara örnek olmaları ve rehberlik etmeleri hedeflenmektedir.

Bilişim Teknolojileri Formatör Öğretmen hizmetiçi eğitim programı”nın genel amaçları:

1. Eğitim ve öğretim süreçlerinin bilişim teknolojileriyle bütünleştirilmesi,
2. Öğretmenlerin, eğitim-öğretim sürecinde bilişim teknolojisi araçlarını diledikleri yer ve zamanda yetkinlikle kullanmalarının sağlanması,
3. Bilişim teknolojilerinin yeni öğretim programlarına entegre edilmesini sağlayarak eğitimde etkinliğin ve verimliliğin artırılması,
4. Öğretmenlerin ihtiyaç duydukları ders materyallerini geliştirebilecek bilgi, beceri ve donanıma sahip hâle getirilmesi,
5. Öğretmenlerin kurumuna ve çevresine bilişim teknolojilerinin kullanılmasında rehberlik etmelerinin sağlanmasıdır.

Bilişim Teknolojileri formatör öğretmen programı Tablo 1’de görüldüğü gibi 16 öğretim alanına sahip 180 saatlik bir hizmetiçi eğitim programdır. Öğrenme alanlarına göre detaylı süre aşağıdaki tabloda gösterilmiştir. Öğretim görevlileri kursiyerlerin durumu ve ihtiyaçlarına göre bu süreleri değiştirebileceklerdir.

Kursiyerlerin bu öğretim programında belirlenmiş olan kazanımları edinmesini sağlamak için yapılandırıcı öğrenme yaklaşımına dayanan ve kursiyerleri öğrenme süreçlerinde etkin kılan etkinlik örnekleri (Bkz. Tablo 2) belirtilmiştir.
Kursiyerlerin programda belirlenen kazanımlara ulaşabilmesi için programda belirtilen etkinlik örneklerinde mümkün olan her durumda yapılandırıcı öğrenme yaklaşımı kullanılmış, öğrenme ortamları ve öğretim stratejileri de “yapılandırmacı yaklaşımı” olabildiğince yansıtmasına çalışılmıştır.

Programda önerilen etkinlikler öğretmenlerin kendi başlarına ya da gruplar halinde çalışarak programın öğrenme alanlarındaki bilişim teknolojisi araçlarını kullanarak kendi ders öğretim süreçlerinde kullanabilecekleri ve diğer meslektaşlarıyla paylaşabilecekleri öğretim materyallerini, vb. geliştirmelerine yöneliktir. Bu etkinlikler aracılığıyla öğretmenlerin öğrenme alanlarındaki bilişim teknolojisi araçlarını kullanmayı öğrenirken aynı zamanda bu araçları eğitim süreçlerine entegre etmeyi öğrenebilmeleri de istenmektedir.

Öğretim sürecinde programı uygulayan öğretim görevlisinin rolü, öğrenen kursiyerlere rehberlik ederek öğrenmeyi kolaylaştırmak olarak belirlenmiştir. Öğretim görevlisinden, kursiyerlerin bilmeleri gereken her şeyi söylemek yerine soru sormalarını, meraklarını sürdürmelerini sağlaması ve bu sorulara cevap ararken onlara rehber olması istenmektedir. Öğretim görevlisi aynı zamanda programı uygularken kursiyerlerin araştırma, sorgulama, problem çözme ve karar verme süreçlerine katılmasını sağlayacak çeşitli etkinlikler kullanmalıdır.

Programda, değerlendirme süreci de yapılandırmacı yaklaşıma uygun olarak hazırlanmıştır. Öğretim görevlisinden kursiyerlerin programdaki kazanımlara ne kadar ulaştığını değerlendirmesi için (a) Görüşme (Kursiyerlerin konuları ne derecede öğrendiğini belirlemek için mülakat), (b) kursiyerlerin sınıf içi tartışmalara ve aktivitelere katılımları, (c) Kursiyer ürün dosyası (Kursiyerlerin kurs boyunca öğrenme alanlarında yaptıkları çalışmaları içeren CD-ROM) değerlendirme yöntemini kullanmaları istenmektedir.

Kursiyerlerin kurs süresi boyunca hazırladıkları aşağıdaki çalışmalar, her kursiyerin ürün dosyasında, CD/DVD-ROM ortamında bulunacaktır:

• Bilişim teknolojisi formatör öğretmenlerinin görevleri ve sorumlulukları ile ilgili kursiyerin önerilerini içeren metin,
• Kelime işlemci yazılımı ile hazırlanan doküman. (Zümre toplantı tutanağı, öğrenci sınav kâğıdı, vb.)
• Elektronik hesap tablo yazılımı ile hazırlanan doküman, (öğrenci not ortalaması, not grafiği, vb.)
• Veri tabanı yazılımı ile hazırlanan veri tabanı dosyası, (öğrenci kimlik bilgileri veri tabanı, vb.)
• Sunu hazırlama yazılımıyla hazırlanmış sunu örnekleri, (Ders konularının öğretimiyle ilgili hazırlanan sunu, okul tanıtımı sunusu, vb.)
• Resim/Fotoğraf işleme yazılımı ile optimize edilmiş bir resim ya da fotoğraf dosyası, (Dijital kameradan çekilmiş bir fotoğrafın web sayfaları ya da sunum yazılımı için optimize edilmiş hâli, vb.)
• Grafik / Animasyon hazırlama yazılımı ile hazırlanmış grafik ve animasyon dosyası, (Okulun amblemi, ders konularıyla ilgili bir animasyon, vb.)
• Video / ses işleme yazılımı ile hazırlanmış web sayfalarında yayınlanmaya uygun film dosyaları ya da ses dosyaları,
• Masaüstü yayıncılık yazılımı ile hazırlanan çalışmalar, (Okul tanıtım broşürü, vb.)
• Web sayfası hazırlama yazılımıyla kursiyerlerin kendi ders alanlarıyla ilgili hazırladıkları eğitici web sayfaları,
• Kursiyerlerin BT araçlarını kullanarak yapılandırmacı yaklaşıma uygun tasarladıkları proje örnekleri,
• Kursiyerlerin ders yazılımı değerlendirme kriterlerini kullanarak değerlendirdikleri bir ders yazılımı değerlendirme sonuç raporu,
• Kursiyerlerin video konferans, e-posta ve eğitsel içerikli web sayfalarını aktivitelere entegre ettikleri bir öğrenim aktivitesi örneği,

Kursiyerlerin değerlendirilmesinde değerlendirme formları kullanılarak her bir kursiyer değerlendirilecektir. Kursiyerler tarafından hazırlanan ürünler CD/DVD ortamına kayıt edilecek ve CD / DVD üzerine kursiyerlerin kimlik ( Kimlik No, Adı soyadı) ve görev bilgisi (Branşı, Okul adı ve adresi) yazılarak İl Milli Eğitim Müdürlüğünde ilgili birim tarafından muhafaza edilecektir.

6. ÖNERİLER

Bilişim Teknolojileri Formatör Öğretmen Eğitimi programı çağımızın ihtiyaçlarına uygun biçimde öğretmenlerin bilişim teknolojilerini ders etkinliklerine entegre edebilmeleri için hazırlanmıştır. Eğitim programlarının dinamik yapısı göz önüne alındığında bu programın da nihai bir program olmadığı ve uygulama ortamlarında sürekli değerlendirilerek, ulaşılan bilgilerin ışığında sürekli güncelleştirilmesi gerekmektedir.

7. KAYNAKÇA

New Zealand Ministry of Education (2005). What Makes for Effective Teacher Professional Development in ICT?. http://www.minedu.govt.nz/index.cfm (22.11.2005)

Dr. Dorothy Williams & at all. (2005). Teachers' ICT skills and knowledge needs Final Report to SOEID. http://www.scotland.gov.uk/library/ict/append-title.htm (1.12.2005)

Dr Neil Anderson & at all (2005). Sustaining and Supporting Teacher Professional Development in ICT. http://www.aare.edu.au/02pap/and02399.htm (5.11.2005)

Unesco (2005). IFIP Curriculum – Information and Communication Technology in Secondary Education. http://wwwedu.ge.ch/cptic/prospective/projets/unesco/en/teacher.html (12.11.2005)

ECDL-Avrupa Bilgisayar Kullanım Sertifikası Müfredat Versiyonu 3.0
Erişim Adresi: http://www.ecdl.org.tr/pdftr/syllabus_tr.pdf Erişim Tarihi: 1.12.2005

Akkoyunlu, B., Öğretmenler ve Öğretmen Adayları İçin Eğitimde Internet Kullanımı, 2003, İstanbul, BİTAV,

İpek, İ. Bilgisayarla Öğretim, Tıp Teknik Kitapçılık Ankara,2001

Varol, N. ve Arkadaşları, Bilgisayar Kurs Kitabı, Arkadaş Yayınevi Ankara ,2005

Bal Cebi, H. Bilgisayar ve İnternet Akademi Yayınevi Trabzon,2001

Uşun,S. Bilgisayar Destekli Öğretim Pegem A Yayıncılık Ankara, 2000

Halis, İ. Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme, Mikro Yayın, Konya, 2001

Özsoy, Osman, Etkin Eğitim Hayat Yayınları İstanbul, 2003

Altun, A.Gelişen Teknolojiler ve Yeni Okuryazarlıklar, Anı Yayıncılık, Ankara,2005

Altun, A.,Olkun,S. Güncel Gelişmeler Işığında İlköğretim, Anı Yayıncılık, Ankara,2005