3. Makale

İL BİLGİSAYAR KOORDİNATÖR ÖĞRETMENLERİNİN BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ FORMATÖR ÖĞRETMEN EĞİTİMİ PROGRAMINA YÖNELİK YETERLİLİKLERİ VE ÖĞRENME İHTİYAÇLARI

Dr. Tunç Erdal AKDUR

Milli Eğitim Bakanlığı Eğitim Teknolojileri Genel Müdürlüğü



GİRİŞ


Bakanlığımız, bilişim teknolojisi araçlarının eğitim öğretimde kullanılmasına yönelik olarak pek çok program ve proje geliştirerek, uygulamaya koymaktadır. Bu kapsamda uygulamaya alınan programlardan biri de öğretmenlere yönelik “Bilişim Teknolojileri Formatör Öğretmen Eğitimi Programı”dır. Bilişim teknolojisi araçlarının öğretim ortamlarında kullanılabilmesi için, öğretmenlerin bilişim teknolojilerini sınıf etkinliklerinde kullanmaları ve bilişim teknolojisi araçlarını düzenledikleri öğretim etkinlikleriyle bütünleştirmeleri gerekmektedir. Genel müdürlüğümüzde öğretmenlere okullarda bu amaçla kılavuzluk ya da önderlik edecek öğretmenlerin yetiştirilmesi için bu konudaki yurtiçi ve yurtdışında (Williams & at all, 2005), (Anderson& at all, 2005), (Unesco, 2005) yapılmış bilimsel çalışmalardan ve kaynaklardan da yararlanılarak “Bilişim Teknolojileri Formatör Öğretmen Eğitimi Programı” hazırlanmıştır. Bilişim teknolojileri formatör öğretmen programı 16 öğretim alanına sahip 180 saatlik bir hizmetiçi eğitim programıdır. Bu programda yer alan öğrenme alanları sırasıyla; Bilişim Teknolojileri Formatör Öğretmenin Görevleri, Temel Bilgisayar Bilgisi, İşletim Sistemleri, Kelime İşlemci Yazılımı, Elektronik Hesap Tablo Yazılımı, Veri Tabanı Yazılımı, Sunu Hazırlama Yazılımı, Resim/Fotoğraf İşleme Yazılımı, Grafik / Animasyon Hazırlama Yazılımı, Video/Ses İşleme Yazılımı, Masaüstü Yayıncılık Yazılımı, Web Sayfası Hazırlama Yazılımı, Server (Sunucu) İşletim Sistemi, İnternet Üzerinden İletişim, Bilişim Teknolojilerinin Ders Alanlarında Uygulanması, Bilgisayar Kullanımında Sosyal ve Etik Konulardır. Bu programın amacı bu kursu alan öğretmenlerin bilişim teknolojilerini öğretim süreçlerine entegre etmeyi öğrenmesidir. Hazırlanan bu program ile temel bilgisayar okuryazarlık bilgi ve becerisine sahip, elektronik ortamda ders programlarına ve öğrencilerin bireysel özelliklerine uygun etkinlikler oluşturabilen, oluşturduğu etkinlikleri öğrencileri ile eğitim ortamında uygulayabilen ve internet üzerinden meslektaşları ile paylaşabilen bilişim teknolojileri formatör öğretmenlerinin yetiştirilmesi hedeflenmektedir.


Öğretmenlerin bilişim teknolojilerinin eğitim öğretime entegre etmeleri konusunda hizmetiçi eğitim faaliyetlerini yapan eğitici bilgisayar formatör öğretmenler il millî eğitim müdürlüklerinde çalışmaktadır. İl Milli Eğitim Müdürlüklerinde görevlendirilen eğitici bilgisayar formatör öğretmenleri arasından bir tanesi il bilgisayar koordinatör öğretmeni olarak görevlendirilmektedir. İl bilgisayar koordinatör öğretmenleri 6 ayda bir her ilden 1 kişi olmak üzere il milli eğitim müdürlükleri tarafından illerinde görevli eğitici bilgisayar formatör öğretmenleri arasından seçilir. İl bilgisayar koordinatör öğretmenleri Milli Eğitim Müdürlüklerinde öğretmenlerin bilişim teknolojilerinin kullanımı ve ders etkinliklerine entegre etme konularında hizmetiçi eğitimleri organize etmekle yükümlüdür.


İl bilgisayar koordinatör öğretmenlerin “Bilişim Teknolojileri Formatör Öğretmen Eğitimi Programı”nda bulunan yazılımlara ve öğrenme alanlarına yönelik bilgilerinin düzeyi ve öğrenme ihtiyaçlarının belirlenmesi, söz konusu programın illerde mahalli hizmetiçi eğitim faaliyeti olarak gerçekleştirilmesi aşamasından önce gerekli görülmektedir. İl bilgisayar koordinatör öğretmenlerinin programla ilgili bilgi ihtiyaçları belirlenerek öncelikle önlem olarak koordinatörlerin bu konularda bilgi ve becerilerini geliştirici hizmetiçi eğitim faaliyetleri düzenlenebilecektir.


AMAÇ



Bu araştırmanın amacı, il bilgisayar koordinatör öğretmenlerinin bilişim teknolojileri formatör öğretmenliği eğitim programında bulunan yazılımlara ve öğrenme alanlarına yönelik bilgilerinin düzeyini ve öğrenme ihtiyaçlarını belirlemektir. Bu araştırmanın amacına uygun olarak aşağıdaki problem cümleleri belirlenmiştir.


1. İl bilgisayar koordinatör öğretmenlerinin programda yer alan yazılımlarla ilgili yeterlilikleri nelerdir?
2. İl bilgisayar koordinatör öğretmenlerinin programın içeriğinde bulunan konularla ilgili öğrenme ihtiyaçları nelerdir?

YÖNTEM

Bu araştırmanın evreni 81 il bilgisayar koordinatör öğretmenidir. Bu araştırma, 81 İlin bilgisayar koordinatör öğretmenlerine 2006 Kasım ayı içerisinde Bilişim Teknolojileri Formatör Öğretmenliği Programının içeriği konusunda 5 günlük bir tanıtım semineri yapılırken gerçekleştirilmiştir. Seminerin sonunda il bilgisayar koordinatörlerine içinde söz konusu programda bulunan 16 öğrenme alanına ait yazılımlarla ilgili bilgi düzeyleriyle ve öğrenme alanlarında kazandırılması istenilen bilgi ve becerilerle ilgili yeterlilikleriyle ilgili görüşlerinin sorulduğu “Bilişim Teknolojileri Formatör Öğretmen İhtiyaç Analizi Anketi” uygulanmıştır. Söz konusu anket 2 bölümden oluşmaktadır. Anketin birinci bölümünde programda kullanılabilecek yazılımlardan hangilerini bildiklerinin sorulduğu yazılımlara ilişkin yeterlikler anketi, ikinci bölümde ise programda bulunan öğrenme alanlarındaki kazanımlarla ilgili bilgi düzeyleri hakkında görüşlerinin sorulduğu programın öğrenme alanlarına yönelik likert tipi görüş anketi bulunmaktadır. İl bilgisayar koordinatör öğretmenlerden 80 tanesi anketleri cevaplandırmıştır. Bir kişi ankete cevap vermemiştir. Bu yüzden veri analizi 80 koordinatörün verdiği cevaplar üzerinden yapılmıştır. İl bilgisayar koordinatörlerinin anketlere verdikleri cevaplar; ortalama, standart sapma, minimum, maksimum değer, frekans vb. istatiksel işlemlere tabi tutularak analiz edilmiş ve il bilgisayar koordinatör öğretmenlerinin bilişim teknolojileri formatör öğretmenliği eğitim programında bulunan yazılımlara yönelik bilgilerinin düzeyi ve öğrenme alanlarına yönelik öğrenme ihtiyaçları belirlenmiştir.

BULGULAR

İl bilgisayar koordinatör öğretmenlerinin ankete verdikleri cevaplardan ortalama mesleki kıdem yılları ve yaş ortalamaları bulunmuştur. (bkz. Tablo 1). İl bilgisayar koordinatör öğretmenlerinin mesleki kıdem yılı ortalaması yaklaşık olarak 15, yaş ortalamasının da yaklaşık olarak 38 olduğu belirlenmiştir.












İl bilgisayar koordinatör öğretmenlerinin ders branşları frekans analizi ile analiz edildiğinde (bkz. Tablo 2) en çok %40 oranla sınıf öğretmenliği, %52,4 oranla kültür dersleri (Matematik, Fen Bilgisi, Sosyal Bilgiler, Tarih, vb.) % 7,6 oranla bilgisayar dersi branşlarında öğretmenlik ünvanına sahip oldukları gözlenmiştir.

İl bilgisayar koordinatör öğretmenlerinin programda yer alan yazılımlarla ilgili yeterliliklerinin neler olduğuyla ilgili araştırmanın ilk problemine cevap aramak amacıyla anketin yazılımlara ilişkin yeterlikler bölümünde il bilgisayar koordinatör öğretmenlerin verdikleri cevapların bilenlerin ve bilmeyenlerin yüzdesi hesaplanarak istatistiksel analizi yapılmıştır. Analiz sonuçlarına göre (bkz. Tablo 3), Program içeriğinde bulunan yazılımlar; az bilinenler (bilenlerin oranının %50’nin altında olduğu), orta düzeyde bilinenler (bilenlerin oranının %50 - % 80 arasında olduğu) ve iyi bilinenler (bilenlerin oranının %80 - %100 arasında olduğu) üç gruba sınıflandırılmıştır. İl bilgisayar koordinatör öğretmenlerinin programın içeriğinde bulunan kullanımını en az bildiklerini düşündükleri yazılımlar; Linux Red Hat Server, Windows 2003 Server (sunucu işletim sistemleri), Linux (işletim sistemi yazılımı), Linux office yazılımları, Quark Express (masaüstü yayıncılık yazılımı), Adobe Premier (video/ses işleme yazılımı), Fireworks (resim/fotoğraf işleme yazılımı) ve Flash (grafik/animasyon hazırlama yazılımı) olarak belirlenmiştir. Orta düzeyde bilindiği düşünülen yazılımlar; Swish (grafik/animasyon hazırlama yazılımı), Frontpage (Web Sayfası Hazırlama Yazılımı), Photoshop (Resim/Fotoğraf İşleme Yazılımı), Moviemaker (Video/Ses İşleme Yazılımı), Dreamweaver (Web Sayfası Hazırlama Yazılımı) olarak belirlenmiştir. İl koordinatörlerinin en çok bildiklerini düşündükleri yazılımlar, Windows XP (işletim sistemi yazılımı), Windows office yazılımlarıdır (Kelime işlemci yazılımı, Elektronik hesap tablosu yazılımı, Veri Tabanı yazılımı, Sunu hazırlama yazılımı ve masaüstü yayıncılık yazılımı)



İl bilgisayar koordinatör öğretmenlerinin programın içeriğindeki konularla ilgili öğrenme ihtiyaçları nelerdir sorusunu cevaplamak için anketin ikinci bölümündeki sorulara il bilgisayar koordinatör öğretmenleri tarafından verilen yanıtlar istatistiksel ortalama hesaplama yöntemiyle analiz edilmiştir. Veri analiz sonuçlarına göre (bkz. Tablo 4), İl koordinatörlerinin öğrenme ihtiyacı duydukları konular; en çok öğrenme ihtiyacı duyulan konular (ortalamanın 3 ile 4 arasında olduğu), orta düzeyde ihtiyaç duyulan konular (ortalamanın 4 ile 4,5 arasında olduğu) ve en az öğrenme ihtiyacı duyulan konular (ortalamanın 4,5 ile 5 arasında olduğu) olacak biçimde üç grupta toplanmıştır. Koordinatörlerin en çok öğrenme ihtiyacı duyduğu konular; sunucu işletim sistemlerinde “web server”, “ftp server” ve “mail server” ayarları yaparak kullanarak web sayfalarının yayınlanması ve dosya paylaşılması, web sayfalarının sunucu üzerinden yayınlanması için domain name ve name server elde edilmesi ve sunucunun IP adresiyle bunların ilişkilendirilmesi, vektörel grafik animasyon hazırlama yazılımlarıyla eğitsel amaçlı animasyonların hazırlanması, bu yazılımda hazırlanan animasyonların web sayfalarında veya sunumlarda kullanılabilecek hale getirilmesi, vektörel grafik/animasyon yazılımlarının eğitim amaçlı kullanımı, sunucu işletim sistemlerinin eğitim amaçlı kullanımı ve bilgisayara kurulumu, web sayfası hazırlama yazılımları kullanılarak web tabanlı etkileşimli çokluortam ders uygulamalarının hazırlanması ve video işleme yazılımları kullanılarak eğitsel amaçlı video dosyası materyallerin oluşturulması ve bunların web sayfalarında kullanılabilecek hale getirilmesidir. Koordinatörlerin orta düzeyde öğrenme ihtiyacı duydukları konular; video/ses işleme yazılımlarında video filmlerinin hazırlanması, bu yazılımların özellikleri ve eğitimde kullanım alanları, ders yazılımlarının değerlendirilmesi, ders yazılımlarının ders öğretim süreçlerinde uygun yerlerde kullanımı, web sayfası hazırlama yazılımlarının özellikleri ve eğitimde kullanım alanları, web sayfalarının yayınlanması, resim/fotoğraf işleme yazılımlarının özellikleri ve eğitimde kullanımı, resim/fotoğraf işleme yazılımında resimlerin/fotoğrafların web sayfalarında kullanılabilecek hale getirilmesi, bilgisayar bakımı ve arızalarının onarımı, bilgisayarların BIOS ayarlarının yapılması BT araçlarından kendi ders alanları dışındaki diğer ders alanlarında nasıl destek alınabileceğidir. Koordinatörlerin en az öğrenme ihtiyacı duydukları konular özetle; BT araçları kullanılarak internet üzerinden iletişim sağlanması ve bilgi alışverişinde bulunulması, internet arama motorları kullanılarak internet üzerinden araştırma yapılıp bilgi edinilmesi, kendi ders alanlarıyla ilgili müfredat kazanımlarının öğretimi amaçlı BT araçlarını kullanarak bir öğretim projesinin hazırlanması, Office yazılımlarının (masaüstü yayıncılık yazılımı, hesap tablosu yazılımı, kelime işlemci yazılımı ve sunu hazırlama yazılımı) özellikleri ve eğitsel amaçlı kullanımı, bu yazılımlarla etkin dokümanların hazırlanması, bilgisayarın eğitim öğretim süreçlerinde kullanımı, bilgisayar donanımının ana parçaları ve işlevleri, ağ ayarlarının yapılması, ağda diğer bilgisayarlarla yazıcı ve dosya paylaşımının sağlanması, dosya sistemine göre harddiskin yapılandırılması, işletim sistemine donanım bileşenlerinin ve çevre birimlerinin tanıtılması, uygulama yazılımlarının kurulması ve silinmesi, işletim sisteminde dosya ve dizin oluşturulması, kopyalanması ve silinmesi, bilgisayara antivirüs ve firewall yazılımlarının kurulması ve ayarlanması, BT araçlarının kendi ders alanlarının öğretiminde nerede ve nasıl kullanılabileceği, bilgisayar ve internet kullanırken telif haklarının nasıl dikkate alınacağı, bilgisayarın sağlıklı ve ergonomik kullanımı, bilişim teknolojileri formatör öğretmenlerinin görev ve sorumlulukları ve bu öğretmenlerin sahip olması gereken bilgi, beceri ve tutumlar olarak sıralanmaktadır.



SONUÇ
Bu araştırmanın sonucunda il bilgisayar öğretmenleri Windows XP işletim sistemi ve Windows Office yazılımlarını (kelime işlemci yazılımı, elektronik hesap tablosu yazılımı, veritabanı yazılımı, sunu hazırlama yazılımı, masaüstü yayıncılık yazılımı) iyi düzeyde bildiklerini belirtmektedir. Buna ilaveten Windows Office yazılımlarının özelliklerini ve eğitim amaçlı kullanımını iyi düzeyde bildiklerini, BT araçlarının kendi ders alanlarının öğretiminde nerede ve nasıl kullanılacağını iyi derece bildiklerini de belirtmektedirler. Bu aynı zamanda BT araçlarının il bilgisayar koordinatörleri açısından genellikle Windows XP işletim sistemi ve Windows Office yazılımları olarak kabul edildiği anlamına da gelebilir. İl bilgisayar koordinatör öğretmenleri aynı zamanda bilgisayar donanım ayarlarının nasıl yapılacağını, Windows işletim sisteminin bilgisayara nasıl kurulacağını ve kullanılacağını da iyi bildiklerini belirtmişlerdir. Bu da il bilgisayar koordinatör öğretmenlerinin bugüne kadar aldıkları hizmetiçi eğitim kurslarının genellikle Windows işletim sistemi, Windows Office yazılımlarının kullanımı ve Office yazılımlarının eğitim ve öğretim süreçlerine entegre edilmesine yönelik olduğunu göstermektedir. İl bilgisayar koordinatör öğretmenleri ayrıca Bilişim Teknolojileri formatör öğretmenlerinin görev ve sorumluluklarının neler olması gerektiğini bildiklerini de belirtmektedirler. Bu nedenle İl bilgisayar koordinatör öğretmenlerinin formatör öğretmenlerde olması gereken bilgi ve becerileri de yukarıda belirtilen konularla sınırladıkları da düşünülebilir. İl bilgisayar koordinatör öğretmenlerinin en çok öğrenme ihtiyacı duydukları yazılımlar ise sunucu işletim sistemleri, Linux işletim sistemi ve Linux tabanlı office yazılımlarıdır. Bunun yanında video/ses işleme yazılımları, resim/fotoğraf işleme yazılımı, grafik/animasyon hazırlama yazılımı, web sayfası hazırlama yazılımları il bilgisayar koordinatör öğretmenlerinin öğrenmeye ihtiyaç duydukları yazılımlar arasındadır. İl bilgisayar koordinatör öğretmenlerinin söz konusu programın öğrenme alanında geçen konularla ilgili en çok öğrenme ihtiyacı duydukları konular yukarıda belirtilen yazılımlarla paraleldir. İl bilgisayar koordinatörlerinin en çok web server kurulması ve web sayfalarının bu sunuculardan yayınlanması konularında ve grafik/animasyon hazırlama yazılımları, video/ses işleme yazılımları, resim/fotoğraf işleme yazılımları ve web sayfası hazırlama yazılımlarını eğitim materyali hazırlanmasında kullanılmasında ve bu materyallerin web sayfalarında kullanılabilecek hale getirilmesi konularında öğrenmeye ihtiyaç duydukları görülmektedir. İl bilgisayar koordinatörlerinin yukarıda belirtilen yazılımlarda ve konularda bilgi ihtiyaçlarının fazla olması bu yazılımlarla ve konularla ilgili il bilgisayar koordinatörlerine yönelik bugüne kadar pek fazla hizmetiçi eğitim faaliyetlerinin yapılmamış olmasından kaynaklandığı düşünülebilir.

ÖNERİLER

Bilişim Teknolojileri Formatör Öğretmenliği Hizmetiçi Eğitim Faaliyetleri başlatılmadan önce il bilgisayar koordinatör öğretmenlerinin grafik/animasyon hazırlama yazılımları, video/ses işleme yazılımları, resim/fotoğraf işleme yazılımları ve web sayfası hazırlama yazılımlarıyla eğitim materyali hazırlanmasında ve bu materyallerin web sayfalarında kullanılabilecek hale getirilmesi, web server kurulması ve web sayfalarının bu sunuculardan yayınlanması konularında hizmetiçi eğitim faaliyetlerine katılmaları söz konusu “Bilişim Teknolojileri Formatör Öğretmen Eğitimi” programının uygulama aşamasındaki başarısı açısından önemlidir. Yukarda belirtilen konularda il bilgisayar koordinatör öğretmenlerinin eğitilmesi, eğitim ve öğretim süreçlerinde Windows işletim sistemi ve Office yazılımları dışındaki Linux işletim sistemi ve ofis yazılımları, grafik/animasyon hazırlama yazılımları, video/ses işleme yazılımları, resim/fotoğraf işleme yazılımları ve web sayfası hazırlama yazılımlarının da öğretmenler tarafında kullanımına başlanması açısından gerekmektedir.


KAYNAKÇA
Akkoyunlu, B. (2003), Öğretmenler ve Öğretmen Adayları İçin Eğitimde Internet Kullanımı, 2003, İstanbul, BİTAV.


Altun, A. (2005). Gelişen Teknolojiler ve Yeni Okuryazarlıklar, Anı Yayıncılık, Ankara.


Altun, A., Oklun, S., (2005). Güncel Gelişmeler Işığında İlköğretim, Anı Yayıncılık, Ankara.


Anderson N. & at all (2005). Sustaining and Supporting Teacher Professional Development in ICT. http://www.aare.edu.au/02pap/and02399.htm (5.11.2005)


Bal C. H. (2001). Bilgisayar ve İnternet Akademi Yayınevi Trabzon.


ECDL-Avrupa Bilgisayar Kullanım Sertifikası Müfredat Versiyonu 3.0 http://www.ecdl.org.tr/pdftr/syllabus_tr.pdf (1.12.2005)


Halis, İ. (2001). Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme, Mikro Yayın, Konya.


İpek, İ. (2001), Bilgisayarla Öğretim, Tıp Teknik Kitapçılık Ankara.


New Zealand Ministry of Education (2005). What Makes for Effective Teacher Professional Development in ICT?. http://www.minedu.govt.nz/index.cfm (22.11.2005)


Özsoy, O. (2003). Etkin Eğitim Hayat Yayınları İstanbul.


Unesco (2005). IFIP Curriculum – Information and Communication Technology in Secondary Education. http://wwwedu.ge.ch/cptic/prospective/projets/unesco/en/teacher. html (12.11.2005)


Uşun, S. (2000). Bilgisayar Destekli Öğretim Pegem A Yayıncılık Ankara.


Varol, N. & at all, Bilgisayar Kurs Kitabı, Arkadaş Yayınevi Ankara.


Williams D. & at all. (2005). Teachers' ICT skills and knowledge needs Final Report to SOEID. http://www.scotland.gov.uk/library/ict/append-title.htm (1.12.2005)